Çmenduria bëhet fjalë e thjeshtë, aq e pranuar botërisht sa që në një farë mënyre tingëllon banale. Megjithatë, ai bëhet një mbiemër që sundon dhe karakterizon shoqëria serbe (edhe pse pjesa tjetër e Ballkanit, ajo fisnore) është aq dominante sa aspiron të bëhet e ardhmja, nëse tashmë është realiteti që jetojmë çdo ditë. Mungesa e njohurive, të mësuara dhe të memorizuara, qoftë edhe pjesërisht e zotëruar përmendësh, prish zhvillimin e një të riu, i cili sipas të gjitha ligjeve (si natyrore ashtu edhe legjislative) duhet të jetë figura qendrore e çdo shoqërie, përfshirë edhe tonën.
Ishte mjaft e vështirë për mua të filloja të shkruaj këtë tekst, në thelb, do të kisha thënë aq shumë, të djegur në predikimin tim, sa serioziteti i situatës më çoi në heshtje, por me zë të lartë dhe sfidues. Unë do të thoja që pika u derdh mbi gotën me ujë, por nuk ka ujë, nuk ka lumë, nuk ka ajër, kështu që të gjithë ata elementë natyrorë janë zhdukur. Toka shitet, e shenjtë apo jo, ajo është shitur. Ushqimi prishet, njerëzit mashtrohen, mashtrohen dhe, ashtu si ai vend (apo lumë), helmohen – me urrejtje, apati dhe, mbi të gjitha, frikë.
Hesht – mos, rri në shtëpi, mos reklamo – është pothuajse sikur jetojmë ende në sistemet më të ashpra sovjetike, ku insektet ishin instaluar në mure dhe që ne monitorohemi dhe kushtëzohemi çdo ditë. Megjithatë, realiteti nuk është larg kësaj, përkundrazi.
Partitë janë bërë normë, diplomat e rreme një imperativ dhe idhujtaria një mënyrë jetese, në çmendurinë e një mase të painformuar, të paarsimuar dhe mbi të gjitha të varfër, e cila kontrollohet kaq lehtë. Dikush tha – dilni nga Beogradi dhe shikoni se si jetojnë njerëzit, duke u tingëlluar si një zog ogurzi, i udhëhequr nga mendimi se jeta në Beograd nuk është e mirë, u shqetësova shumë. Mirëpo, në njëfarë mënyre, kur njeriu bëhet më i pjekur, ai kupton se të gjithë ata kufij territorialë (e madje edhe kombëtarë) janë vetëm një faktor minimal që nuk duhet t’i ndajë njerëzit në luftën e tyre të përbashkët, themelore, duke kuptuar kështu se Novi Sadi dhe Novi Pazari janë të njëjtë, ashtu siç duhet të jetë Sarajeva ose tragjikisht Cetinja – këmbëngulës, në një luftë të përbashkët, që na shqetëson të gjithëve.
Korrupsioni, paligjshmëria dhe fati tragjik i kësaj mase gjeografike që ne e quajmë Ballkan, krijon trauma brezash dhe një ndërgjegjësim të rremë për një lloj dijeje “të përgjithshme”, arrogante dhe false, egoizmin tonë personal, popujt qiellorë, viktimat e përjetshme dhe gishtërinjtë e vazhdueshëm në një shoqëri që është në thelb e pa informuar, pasojat më të painformuara dhe të painformuara të të rinjve, ose siç do të thoshte një politikan i BiH-së, disa vjet më parë vjet, çon në “ikjen e trurit”. Ishte ky sistem i kalbur që krijoi një flakë, e cila digjet dhe shkëlqen në Beograd, si një fener lufte fisnike dhe e shëndetshme, e një brezi që refuzon të futet në kafaz dhe të udhëhiqet nga të njëjtat rregulla të vjetruara dhe të rrahura.
Në mua ndërthuren trishtimi dhe inati, zhgënjimi, por edhe gëzimi, i vetëdijshëm se ky qëndrim – Çfarë mund të bëj vetëm, është në të vërtetë i rremë, si dhe fakti që nuk jam i vetmi, e aq më pak që jam vetëm. Ka shumë nga njerëzit tanë dhe vullneti për t’iu kundërvënë një sistemi artificial e të fryrë është i madh, i paepur dhe brezash. Sepse kjo është në të vërtetë lufta e një brezi të ri, të pahelmuar, që kërkon të jetojë në një shoqëri më të sigurt, më humane dhe më të bukur, të pakënaqur nga disa ngarkesa të rreme, të parëndësishme nga e kaluara. Kur të rinjtë e një vendi, në një masë të tillë, dalin në rrugë, kur marshojnë buzëqeshjet dhe krenaria, në fakt e kupton se për çfarë lloj shoqërie (ose shoqërish) po flasim. Sepse nuk ishin të rinjtë ata që krijuan sistemin, por sistemi aktual duhej të ishte real për shkak të tyre – një punë që padyshim nuk u bë në mënyrën e duhur; dhe si do të? Në detin e diplomave të rreme, rekrutimit partiak, nënçmimit të vazhdueshëm dhe formave të ndryshme narcisiste të jetës, të disponueshme në mediat e përditshme, si mund të presim të krijohet diçka e dobishme? A nuk janë deklaratat e tmerrshme të të ashtuquajturve zyrtarët e kësaj Serbie të trishtuar dhe të poshtëruar se si u sollën në rast të tragjedive? A nuk është e tmerrshme heshtja, kthimi i kokës apo mungesa e përgjegjësisë së të gjithë atyre që duhet të përgjigjen para institucioneve adekuate? Dridhem dhe kam një reagim fizik ndaj kësaj padrejtësie dhe imoraliteti, e sidomos për faktin që vërtet ka njerëz që e miratojnë të gjithën.
Megjithatë, jam i lumtur që rinia është ngritur në këmbë, është ngritur komuniteti akademik dhe gjithçka që e bën këtë shoqëri produktive. Jam krenar për faktin se “tërmeti” i Beogradit tronditi gjithë rajonin dhe se u provokua reagimi, i cili, sinqerisht, është e vetmja gjë që i takon – i vetmi metropol i vërtetë në vendin e mëparshëm. I shoh kolegët, profesorët dhe shokët e mi në një luftë të sinqertë dhe këmbëngulëse, e cila është shumë e vështirë, dikush do të thotë donkishoteske, por aspak e kotë. Në një situatë ku nuk ka opozitë adekuate, ku pushteti autokratik është forcuar aq shumë, dhe ka blerë pjesën e korruptuar të opozitës, u shfaq rinia – e cila mund të jetë e nxituar, naive, e papërvojë dhe të gjitha gjërat që mbajnë barrën e atyre viteve, por është – e ndershme, me qëllim të mirë dhe krenare.
Prandaj dua t’ia kushtoj këtë tekst luftës së tyre (tonë) dhe të gjithë atyre që damkosen nga struktura të ndryshme politike. Për Mila, Pavlo, Davud, për të gjithë ata që kalojnë vitet e tyre më të mira duke besuar në një të ardhme më të mirë për vendin e tyre, si patriotë, që e duan sinqerisht. Dhe veçanërisht do të doja t’i jap gjithë dashurinë dhe mbështetjen time Sonjës, koleges sime, si simbol i çdo gjëje të pafajshme dhe të vuajtur në luftën për Serbinë e re! Kthehuni shpejt tek ne!
Autor: Darko Mandiq
